Galaktyki
Galaktyki to wielkie skupiska materii. Potężne wyspy "czegoś" w kosmosie "niczego". Chcę przybliżyć laikom profil galaktyk przez poniższe opisy.
Wyróżniamy trzy główne typy galaktyk. Jeśli galaktyka będzie zakwalifikowana do jednego z nich, będzie tez bardzo podobna (dla niewprawionego oka) do innych galaktyk tego samego typu. Generalnie jednak możemy powiedzieć, że każda galaktyka składa się z jądra galaktycznego (bardzo gęstego skupiska gwiazd), otaczającego ją dysku (którego kształt różni się w zależności od typu galaktyki) oraz tak zwanego halo galaktycznego, czyli wielu struktur, które krążą wokół osi symetrii galaktyki, która przeprowadzona jest przez środek jądra i jest prostopadła do dysku galaktyki.
Jadrem galaktyki nazywamy zgrubiony obszar w samym środku dysku galaktycznego. Jest to miejsce, gdzie gwiazdy są bardzo blisko siebie, średnia gęstość wynosi 350 gwiazd na jeden rok świetlny! Dla przypomnienia dodam, że jeden rok świetlny to średnica akurat naszego Układu Słonecznego (mam na myśli strefę wpływów grawitacji Słońca, czyli zewnętrzną granicę obłoku Oorta).
Dzis już pewnym jest, że wewnątrz centrum każdej galaktyki jest supermasywna czarna dziura. Jak się ma to w przypadku Drogi Mlecznej i skąd o tym wiemy? Astronomowie zauważyli pewną gwiazdę, która krąży z dużą prędkością wokół środka Drogi Mlecznej. Gwiazda ta, nazwana S2, pozwoliła wyznaczyć masę obiektu, wokół którego się porusza. Masa czarnej dziury, która siedzi w środku naszej galaktyki, wynosi aż 3,3 mln mas Słońca. Gdyby tak mieć tyle jednogroszówek, aby ich łączna masa była równa tej czarnej dziurze i ustawiono by je w wieżę, jedna na drugiej, to konstrukcja ta byłaby tak długa, że moglibyśmy przemierzyć nią widzialny Wszechświat 84'000 razy, a jej wartość przekraczałaby PKB Polski z 2006 roku aż 10^26 razy... ach ta statystyka... Pomyśleć teraz, że cała ta masa jest skupiona w obiekcie, który jest mniejszy niż orbita Ziemi...
Jak wspomniane zostało na początku, istnieją trzy główne typy galaktyk. Są to:
- galaktyki spiralne
- galaktyki eliptyczne
- galaktyki nieregularne
Galaktyki spiralne sa bardzo charakterystyczne. Ich dysk składa się z kilku ramion, przez co galaktyka wygląda jak wir lub wiatraczek. Każde ramię jest miejscem, gdzie materia krążąca wokół centrum galaktyki spowalnia i gęstnieje. To właśnie w ramionach galaktyk powstają młode gwiazdy i to tam znajdują się liczne mgławice. Ramiona galaktyk moga wychodzić z samego centrum lub z pewnej podłużnej struktury, która dzieli jądro galaktyki na dwie części (jest to tak zwana poprzeczka). Drogę Mleczną zaliczamy właśnie do galaktyk spiralnych z poprzeczką. Towarzystwo satelitarnych struktur sprzyja postawaniu poprzeczek. Uwaga! Galaktyki nie kręcą się w te stronę, w którą są wygiete ich ramiiona! Kierunek ich obrotu wyznaczają końce ramion. Dlatego właśnie na pierwszy rzut oka wydaje sie to być bardzo nienaturalne.
Galaktyki eliptyczne powstały z formacji gazów i pyłów, które posiadały niewielki moment pędu. To właśnie przez ich wolny obrót nie wykształciły się ramiona. Poza tym "szczegółem" sa podobne do spiralnych.
Galaktyki nieregularne to ciekawe struktury, bowiem każda ma inny kształt, niezdefiniowany przez żaden układ. Galaktykii moga się stac nieregularnymi np. przez zderzenie z inną galaktyką.
Galaktyki moga mieć naprawdę najrozmaitsze rozmiary. Najmniejsze galaktyki nazywamy karłowatymi. mają one około 20'000 lat świetlnych średnicy. Przeciętne galaktyki, jak nasza, mają ~100'000 lat świetlnych średnicy. Potężne zaś galaktyki, galaktyki aktywne, wyrzucające potężne dżety, moge osiagać nawet parseki średnicy. Dominują jednak galaktyki wielkości Drogi Mlecznej.